બાંગ્લાદેશમાં કેમ સતત ઘટી રહી છે હિંદુઓની વસતિ? શું છે રહસ્ય

ઢાકાઃ 5 ઓગસ્ટના રોજ શેખ હસીનાની અવામી લીગ સરકારના પતન પછી બાંગ્લાદેશમાં લઘુમતી હિંદુઓએ 50થી વધુ જિલ્લામાં 200થી વધુ હુમલાઓનો સામનો કરવો પડ્યો છે. પોલીસ તંત્રના પતનને કારણે હિંદુ પરિવારો, સંસ્થાઓ અને મંદિરો પર હુમલામાં ઓછામાં ઓછા પાંચ લોકો માર્યા ગયા હોવાના અહેવાલ છે. બાંગ્લાદેશની રખેવાળ સરકારના વડા મુહમ્મદ યુનુસે ઢાકામાં ઢાકેશ્વરી મંદિરની મુલાકાત લીધી હતી અને હિંદુ સમુદાયના નેતાઓને ખાતરી આપી હતી કે આપણે બધા એક છીએ અને બધાને ન્યાય આપવામાં આવશે. બાંગ્લાદેશની 2022ની વસ્તી ગણતરીમાં સૌથી મોટી લઘુમતી હિંદુઓની વસ્તી માત્ર 1.31 કરોડથી વધુ હતી, જે દેશની વસ્તીના 7.96% પર સૌથી મોટી લઘુમતી છે. અન્ય લઘુમતીઓ (બૌદ્ધ, ખ્રિસ્તી, વગેરે) મળીને 1 ટકા કરતા પણ ઓછા છે. બાંગ્લાદેશની 16.51 કરોડની વસ્તીમાંથી 91.08 ટકા મુસ્લિમો છે.

બાંગ્લાદેશના આઠ ડિવિઝનમાં હિંદુ વસ્તીના પ્રમાણમાં ઘણો તફાવત છે. જ્યારે મૈમનસિંહમાં હિંદુઓની વસ્તી માત્ર 3.94 ટકા છે, જ્યારે સિલ્હેટમાં તે 13.51 ટકા છે. બાંગ્લાદેશના 64 જિલ્લામાંથી ચારમાં દરેક પાંચમો વ્યક્તિ હિંદુ છે. ઢાકા ડિવિઝનમાં ગોપાલગંજ જિલ્લાની વસ્તીના 26.94% હિંદુઓ, સિલ્હેટ ડિવિઝનના મૌલવી બજારમાં 24.44%, રંગપુર ડિવિઝનના ઠાકુરગાંવમાં 22.11% અને ખુલના ડિવિઝનના ખુલનામાં 20.75% હિંદુ વસ્તી છે. 2022ની વસતિ ગણતરી મુજબ, 13 જિલ્લામાં હિંદુઓની વસ્તી 15%થી વધુ અને 21 જિલ્લામાં 10%થી વધુ હતી.

વસ્તીમાં હિંદુઓની હિસ્સેદારી ઘટવાના કારણો
ઐતિહાસિક રીતે, બાંગ્લાદેશમાં હિંદુઓની વસ્તીનો હિસ્સો ઘણો મોટો હતો. છેલ્લી સદીની શરૂઆતમાં તેઓ પ્રદેશની વસતિના ત્રીજા ભાગે હતા. 1901 પછીની દરેક વસતિ ગણતરીએ આજના બાંગ્લાદેશની વસતિમાં હિંદુઓના હિસ્સામાં ઘટાડો દર્શાવ્યો છે. આ ઘટાડો 1941 અને 1974ની વસતિ ગણતરી વચ્ચે સૌથી વધુ હતો, જ્યારે બાંગ્લાદેશ પૂર્વ પાકિસ્તાન હતું.

પ્રજનન દરમાં તફાવત
નિષ્ણાતોના મતે, મુસ્લિમોમાં પ્રજનન દર ઐતિહાસિક રીતે બંગાળમાં હિંદુઓ કરતાં વધારે છે. ભારતની પ્રથમ વસતિ ગણતરી (1872)ના ડેટા આને સમર્થન આપે છે. જે મુખ્યત્વે હિંદુ બહુમતી પશ્ચિમ બંગાળ અને મુસ્લિમ બહુમતી પૂર્વ બંગાળ વચ્ચેની સરખામણી પર આધારિત છે. દેશના ભાગલા પછી પણ આ સિલસિલો ચાલુ રહ્યો. બંને સમુદાયોમાં પ્રજનન દરમાં ઘટાડો થયો હોવા છતાં 2014માં હિંદુઓ માટે કુલ પ્રજનન દર પ્રતિ મહિલા 1.9 બાળકો હતો, જે મુસ્લિમો માટે 2.3 હતો.

વિભાજન અને સ્થળાંતર
બંગાળ અને પંજાબ બ્રિટિશ ભારતના બે પ્રાંત હતા, જે ધર્મના આધારે ભારત અને પાકિસ્તાન વચ્ચે વિભાજિત થયા હતા. આ વિભાજન આડેધડ, ઘણીવાર મનસ્વી હતું. તે હિંસા અને આઘાતનું પગેરું છોડ્યું, જેના પડઘા આજે પણ અનુભવી શકાય છે. ઇતિહાસકારોના મતે, ભાગલા પછી 1.14 કરોડ હિંદુઓ (અવિભાજિત બંગાળની હિંદુ વસ્તીના 42%) પૂર્વ બંગાળમાં રહી ગયા હતા. 1947માં માત્ર 344,000 હિંદુ શરણાર્થીઓ પશ્ચિમ બંગાળમાં આવ્યા હતા અને પૂર્વ પાકિસ્તાનમાં લઘુમતીઓને આશા હતી કે, તેઓ ત્યાં શાંતિથી જીવી શકશે. સ્થળાંતરની બીજી લહેર 1971માં થઈ જ્યારે પાકિસ્તાની સેના અને તેના સાથીઓએ મુક્તિ યુદ્ધ પહેલા બંગાળીઓ સામે ભયાનક ખૂની અભિયાન ચલાવ્યું હતું. ભારતીય અંદાજ મુજબ, આ સંઘર્ષ દરમિયાન લગભગ 9.7 મિલિયન બંગાળીઓએ ભારતમાં આશ્રય લીધો હતો, જેમાંથી લગભગ 70% હિંદુઓ હતા.