પટના હાઈકોર્ટે બિહારમાં 65% અનામતને ગેરબંધારણીય જાહેર કરી
Patna High Court: પટના હાઈકોર્ટે બિહારની નીતિશ કુમાર સરકારને મોટો ઝટકો આપ્યો છે. કોર્ટે 65 ટકા જાતિ અનામતને નકારી કાઢી છે અને 50 ટકાની મર્યાદાને તોડીને તેને ગેરબંધારણીય ગણાવી છે. કોર્ટના આ નિર્ણય બાદ નીતિશ કુમાર સરકાર સામે ઓબીસી અને અત્યંત પછાત વર્ગના લોકોને મદદ કરવાનો પડકાર છે. જાતિ સર્વેક્ષણ કર્યા બાદ આ વર્ગોને અનામતમાં વધારો આપવામાં આવ્યો હતો. જો કે, બિહાર પહેલું રાજ્ય નથી જ્યાં અનામત મર્યાદા વધારવાના આવા પ્રયાસને કોર્ટ તરફથી આંચકો મળ્યો હોય. બિહાર પહેલા મહારાષ્ટ્ર, કર્ણાટક અને હરિયાણા જેવા રાજ્યોમાં પણ આવું બન્યું છે.
Patna High Court scraps 65% reservation for Backward Classes, EBCs, SCs & STs.
The Court set aside the Bihar Reservation of Vacancies in Posts and Services (Amendment) Act, 2023 and The Bihar (In admission in Educational Institutions) Reservation (Amendment) Act, 2023 as ultra… pic.twitter.com/FTvY9CzvRn
— ANI (@ANI) June 20, 2024
છતાં તમિલનાડુ એક રાજ્ય છે, જે અપવાદ છે. અહીં છેલ્લા 35 વર્ષથી સતત 69 ટકા આરક્ષણ આપવામાં આવી રહ્યું છે. હકીકતમાં, 1992ના ઐતિહાસિક નિર્ણયમાં, સર્વોચ્ચ અદાલતે ઈન્દિરા સાહની કેસમાં જાતિ અનામતની 50 ટકા મર્યાદા નક્કી કરી હતી. આવી સ્થિતિમાં સવાલ એ ઉઠે છે કે તો પછી તામિલનાડુમાં 69 ટકા જાતિ અનામત કેમ આપવામાં આવી રહી છે. વાસ્તવમાં આ વાર્તા લગભગ 50 વર્ષ જૂની છે. 1971 સુધી તમિલનાડુમાં માત્ર 41 ટકા આરક્ષણ હતું. ત્યારબાદ અન્નાદુરાઈના મૃત્યુ બાદ કરુણાનિધિ સીએમ બન્યા ત્યારે તેમણે સત્તાનાથ કમિશનની રચના કરી. આ કમિશનની ભલામણ પર તેમણે 25 ટકા ઓબીસી આરક્ષણ વધારીને 31 ટકા કર્યું.
આ સિવાય SC-ST ક્વોટા 16 થી વધારીને 18 કરવામાં આવ્યો. આ રીતે રાજ્યમાં કુલ જાતિ અનામત વધીને 49 ટકા થઈ ગઈ છે. આ પછી, 1980માં આવેલી AIADMK સરકારે પછાત વર્ગનો ક્વોટા વધારીને 50 ટકા કરી દીધો. એસસી-એસટી માત્ર 18% હતા. આ રીતે રાજ્યમાં કુલ અનામત 68 ટકા થઈ ગયું. આ પછી 1989માં જ્યારે કરુણાનિધિની સરકાર આવી ત્યારે આ ક્વોટામાં 20 ટકા અનામત અત્યંત પછાત લોકોને અલગથી આપવામાં આવી હતી. આ પછી 1990માં મદ્રાસ હાઈકોર્ટના નિર્ણય બાદ 18 ટકા એસસી આરક્ષણ સિવાય 1 ટકા એસટી ક્વોટા અલગથી આપવામાં આવ્યો હતો. આ રીતે રાજ્યમાં કુલ ક્વોટા વધીને 69 ટકા થયો છે.
ઈન્દિરા સાહની કેસ શું છે, જેનો આરક્ષણ કેસોમાં ઉલ્લેખ છે?
આ પછી 1992માં ઈન્દિરા સાહની કેસમાં સુપ્રીમ કોર્ટમાંથી નિર્ણય આવ્યો. તેમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે જ્ઞાતિ અનામત 50 ટકાથી વધુ ન હોઈ શકે. કોર્ટે બંધારણની કલમ 16(4)નો ઉલ્લેખ કરીને આ આદેશ આપ્યો છે. આ પછી 1993-94માં જ્યારે શૈક્ષણિક સંસ્થાઓમાં એડમિશનનો વારો આવ્યો ત્યારે તત્કાલીન જયલલિતા સરકારે મદ્રાસ હાઈકોર્ટનો સંપર્ક કર્યો. તેમણે આદેશ આપ્યો હતો કે આ વર્ષે જૂના રિઝર્વેશનથી પ્રવેશ લઈ શકાશે, પરંતુ આગામી સત્રથી 50 ટકાની મર્યાદાના નિયમનું પાલન કરવાનું રહેશે. તેના પર જયલલિતા સરકારે સુપ્રીમ કોર્ટમાં SLP દાખલ કરી હતી. અહીં પણ તેને આંચકો લાગ્યો.
