‘સ્પેડેક્સ મિશન’ હેઠળ ઉપગ્રહોનું સફળ ‘ડોકિંગ’, આ સિદ્ધિ હાંસલ કરનારો ચોથો દેશ ભારત

નવી દિલ્હીઃ ભારતે અવકાશી ક્ષેત્રમાં વધુ એક વિશાળ છલાંગ લગાવી છે. ઈન્ડિયન સ્પેસ રિસર્ચ ઓર્ગેનાઈઝેશને (ISRO) ગુરુવારે સવારે ઈતિહાસ રચ્યો. ઈસરોએ સફળતાપૂર્વક બે ઉપગ્રહો અવકાશમાં મૂક્યા છે. આ સાથે ભારત અમેરિકા, રશિયા અને ચીન પછી આ સિદ્ધિ મેળવનાર ચોથો દેશ બન્યો છે. આ ટેક્નોલોજી ભારતની અવકાશ મહત્વાકાંક્ષાઓ માટે જરૂરી છે. જેમ કે, ચંદ્ર પર ભારતીય મિશન, ચંદ્ર પરથી નમૂનાઓ પાછા લાવવા, ભારતીય સ્પેસ સ્ટેશન (BAS)નું બાંધકામ અને સંચાલન વગેરે.

ઈન્ડિયન સ્પેસ રિસર્ચ ઓર્ગેનાઈઝેશને (ISRO) ગુરુવારે ‘સ્પેસ ડોકિંગ એક્સપેરિમેન્ટ’ (SPADEX) હેઠળ ઉપગ્રહોને સફળતાપૂર્વક ‘ડોક’ કર્યા છે. ISROએ સોશિયલ મીડિયા પ્લેટફોર્મ ‘X’ પર કહ્યું છે કે, ‘ભારતે અવકાશ ઇતિહાસમાં પોતાનું નામ નોંધાવ્યું છે. ગુડ મોર્નિંગ ઈન્ડિયા, ઈસરોના સ્પેસેક્સ મિશનને ‘ડોકિંગ’માં ઐતિહાસિક સફળતા મળી છે. આ ક્ષણનો સાક્ષી બનીને ગર્વ અનુભવું છું.’

અગાઉ 12 જાન્યુઆરીના રોજ ISROએ ઉપગ્રહોને ‘ડોક’ કરવાના પરીક્ષણના ભાગરૂપે બે અવકાશયાનને ત્રણ મીટરના અંતરે લાવ્યા હતા અને પછી તેમને સલામત અંતરે પાછા મોકલ્યા હતા. ISROએ 30 ડિસેમ્બર 2024ના રોજ ‘સ્પેસ ડોકિંગ એક્સપેરિમેન્ટ’ (SPADEX) મિશન સફળતાપૂર્વક લોન્ચ કર્યું છે. ઈસરોએ રાત્રે 10 વાગ્યે શ્રીહરિકોટામાં સતીશ ધવન સ્પેસ સેન્ટર એટલે કે SHARથી સ્પેસ ડોકિંગ એક્સપેરિમેન્ટ (SPADEX) લોન્ચ કર્યું હતું. મિશનની સફળતા ભારતીય સ્પેસ સેન્ટરની સ્થાપના અને ચંદ્રયાન-4 જેવા માનવ અવકાશ મિશન માટે મહત્વપૂર્ણ સાબિત થશે. મિશન ડિરેક્ટર એમ. જયકુમારે કહ્યું હતું કે, 44.5 મીટર લાંબા PSLV-C60 રોકેટમાં બે અવકાશયાન, ચેઝર (SDX01) અને ટારગેટ (SDX02) વહન કરવામાં આવ્યું હતું.

ડોકિંગ કેમ જરૂરી છે?
ઈસરોના મતે અવકાશમાં બહુવિધ વસ્તુઓ હોય છે અને તેમને કોઈ ચોક્કસ હેતુ માટે એકસાથે લાવવાની જરૂર હોય ત્યારે ડોકિંગ જરૂરી છે. ડોકિંગ એ પ્રક્રિયા છે કે, જેના દ્વારા બે અવકાશ પદાર્થો એકસાથે આવે છે અને જોડાય છે. આ વિવિધ પદ્ધતિઓનો ઉપયોગ કરીને કરી શકાય છે. સ્ટેશન પર ઇન્ટરનેશનલ સ્પેસ સ્ટેશન ડોક પર ક્રૂ મોડ્યુલ્સ, દબાણને સમાન બનાવે છે અને લોકોને સ્થાનાંતરિત કરે છે.