ચીનના આ ડેમના કારણે પૃથ્વીની ગતિ ધીમી પડી ગઈ!

Three Gorges Dam collapse China: ચોમાસાની સિઝન શરૂ થઇ ગઇ છે. નદીઓમાં પાણીનું સ્તર વધી રહ્યું છે. આવી સ્થિતિમાં ડેમનું મહત્વ વધી જાય છે. જો ત્યાં કોઈ ડેમ ન હોય, તો પાણી રહેણાંક વિસ્તારોમાં પ્રવેશ કરે છે. ખરેખર ડેમ ફાયદાકારક છે. પૂર અટકાવવા માટે. વીજળી ઉત્પન્ન કરવામાં. પરંતુ એક ડેમ એવો છે જે વિવાદાસ્પદ છે. આ વિશ્વનો સૌથી મોટો ડેમ છે.

ચીનના થ્રી ગોર્જ ડેમને કારણે થયેલા નુકસાન વિશે જાણીને તમને આશ્ચર્ય થશે. આ ડેમને કારણે પૃથ્વીના પરિભ્રમણની ગતિ ધીમી પડી છે. વિશ્વનો સૌથી મોટો ડેમ ચીનમાં છે, જેનું નામ ‘થ્રી ગોર્જ્સ ડેમ’ (Three Gorges Dam) છે. આ એક હાઇડ્રોઇલેક્ટ્રિક ગુરુત્વાકર્ષણ ડેમ (hydroelectric gravity dam) છે.

તે ચીનના હુબેઈ પ્રાંતમાં યાંગ્ત્ઝી નદી (Yangtze River) પર બનેલ છે. યાંગ્ત્ઝે વિશ્વની ત્રીજી સૌથી લાંબી નદી છે. આ નદીની લંબાઈ છ હજાર કિલોમીટરથી વધુ છે. યાંગ્ત્ઝી નદીમાં ભારે પૂરનો ઇતિહાસ સાક્ષી છે. દર દસ વર્ષે એકવાર તેના કિનારા ધોવાઇ જાય છે. માત્ર 20મી સદી દરમિયાન પૂરને કારણે લગભગ 3 લાખ લોકો માર્યા ગયા હતા.

કદ, ઊંચાઈ, કિંમત…
આ ડેમ પૂરને નિયંત્રિત કરવા, 1.5 કરોડ લોકોને બચાવવા અને લાખો એકર ખેતીની જમીનને બચાવવા માટે બનાવવામાં આવ્યો હતો. સ્ટીલ અને કોંક્રીટથી બનેલો આ ડેમ 2.3 કિલોમીટર લાંબો, 115 મીટર પહોળો અને 185 મીટર ઊંચો છે. તે વિશ્વનો સૌથી મોટો ડેમ છે, તેથી દેખીતી રીતે તે સૌથી મોંઘો પણ હશે. આ ડેમના નિર્માણ પાછળ 2.5 લાખ કરોડ રૂપિયાથી વધુનો ખર્ચ થવાનો અંદાજ છે. પૂર્ણ કરવામાં લગભગ બે દાયકા લાગ્યા. તેનું બાંધકામ વર્ષ 1994માં શરૂ થયું હતું. તે 2012માં પૂર્ણ થયું હતું.

હજારો ટન સ્ટીલ વપરાય છે
Three Gorges Dam બનાવવામાં ચાર લાખ 63 હજાર ટન સ્ટીલનો ઉપયોગ કરવામાં આવ્યો છે. આટલા સ્ટીલથી 60 એફિલ ટાવર બનાવી શકાય છે. આ ડેમ એટલી વીજળી પેદા કરી રહ્યો છે કે તે ઘણા નાના દેશોને રોશન કરી શકે છે. તેની પાસે 22,400 મેગાવોટ ઉર્જા ઉત્પન્ન કરવાની ક્ષમતા છે.

શા માટે આ ડેમ વિવાદાસ્પદ છે?
ભલે ચીન દાવો કરે છે કે તે પૂરના પાણીને રોકવામાં સફળ રહ્યું છે, Three Gorges Dam જળ પ્રદૂષણ અને પર્યાવરણીય જોખમોને લઈને વિવાદોમાં ઘેરાયેલો છે. આજે પણ ચીન ભારે વરસાદ અને ભીષણ પૂર સામે ઝઝૂમી રહ્યું છે. જેના કારણે ડેમની કાર્યક્ષમતા સામે સવાલો ઉભા થાય છે.

ભૂસ્ખલન અને પૂરની અસર
1992માં જ્યારે ડેમના નિર્માણનું આયોજન શરૂ થયું ત્યારે ઘણા વૈજ્ઞાનિકોએ ચેતવણી આપી હતી કે ડેમ આસપાસના ટાપુઓ પર દબાણ વધારશે. જેના કારણે ભૂસ્ખલન થઈ શકે છે. જૈવવિવિધતા જોખમમાં આવશે. 2003માં, યાંગ્ત્ઝેથી 2 કિમી દૂર કિન્ગાન નદીમાં 700 મિલિયન ઘન ફૂટનો ખડક પ્રવેશ્યો. જેમાં 14 લોકોએ જીવ ગુમાવ્યા હતા.

આમ છતાં China Yangtze Three Gorges Development Corporationને તેના જળાશયમાં પાણીનું સ્તર 445 ફૂટથી વધારીને 512 ફૂટ કર્યું. જેના કારણે ડઝનેક ભૂસ્ખલન થયું હતું. 2020માં પણ પૂરના મોજાને કારણે ડેમના દરવાજા ખોલવામાં આવ્યા હતા. તે અચાનક પૂર હતું. ત્યારથી, યાંગ્ત્ઝી નદી પૂર સાથે સંઘર્ષ કરી રહી છે.

ચીનના ઘણા ભાગોમાં પૂરના કારણે સેંકડો લોકોએ જીવ ગુમાવ્યા છે. 14 લાખથી વધુ લોકો વિસ્થાપિત થયા છે. તેમના ઘરો નાશ પામ્યા હતા. પૂરમાં સેંકડો એકર ખેતીની જમીન ડૂબી ગઈ હતી. યાંગ્ત્ઝી નદીના કિનારે આવેલા બે શહેરો, 100 થી વધુ નગરો અને 1600 ગામો ડૂબી ગયા હતા. પાણીના વજનથી યાંગ્ત્ઝે નદીના કાંઠાના નોંધપાત્ર ભાગોનો નાશ થયો. જેના કારણે ડેમની કાર્યક્ષમતા પર સવાલો ઉભા થયા છે. નિષ્ણાતો કહે છે કે તે નાના પૂરનો સામનો કરી શકે છે, પરંતુ મોટા પૂરને નહીં.

ડેમને કારણે અનેક નુકસાન થયું છે
આ ડેમ બે મોટી ફોલ્ટ લાઇન પર બાંધવામાં આવ્યો છે. તેથી જ અહીં ભૂકંપ આવે છે. 2003માં એક પહાડનો મોટો ભાગ તૂટીને નદીમાં પડી ગયો હતો, જેમાં 24 લોકોના મોત થયા હતા. એકવાર ડેમની દિવાલ પર તિરાડો પણ હતી, જેના કારણે લીકેજનું જોખમ વધી ગયું હતું. ચીનમાં થ્રી ગોર્જ્સ ડેમની આસપાસનો વિસ્તાર 6,400 છોડની પ્રજાતિઓ, 3,400 જંતુઓની પ્રજાતિઓ, 300 માછલીની પ્રજાતિઓ અને 500 થી વધુ પાર્થિવ કરોડરજ્જુની પ્રજાતિઓનું ઘર છે. આ ડેમના કારણે આ પ્રજાતિઓ સંકટમાં આવી ગઈ છે. થ્રી ગોર્જ ડેમના કારણે દુષ્કાળ અને રોગોમાં પણ વધારો થયો છે.

ખાસ કરીને 2008માં યાંગ્ત્ઝી નદીનું જળસ્તર 142 વર્ષમાં સૌથી નીચું હતું. પાણીનો પ્રવાહ ઓછો થવાને કારણે અનેક ઘરોને અસર થઈ છે. શુધ્ધ પાણી દૂષિત બન્યું છે. એવો અંદાજ છે કે ચીનનું 70% તાજુ પાણી પ્રદૂષિત છે. ડેમ તેને વધુ ખરાબ કરી રહ્યો છે. આ ડેમ જૂની વેસ્ટ ફેસિલિટીઝ અને માઇનિંગ કામગીરીની ટોચ પર બાંધવામાં આવ્યો છે. દર વર્ષે યાંગ્ત્ઝે નદીમાં 265 મિલિયન ગેલન ગટર એકઠું થાય છે.

પૃથ્વીના પરિભ્રમણની ગતિ ઘટી
આ બંધની સૌથી વધુ અસર ધરતી પર પડી છે. NASAના વૈજ્ઞાનિકોએ 2005માં ગણતરી કરી હતી કે Three Gorges Damના કારણે પૃથ્વીની પરિભ્રમણની ગતિ ધીમી પડી ગઈ છે. એવી ઘણી વસ્તુઓ છે જે પૃથ્વીના પરિભ્રમણને અસર કરે છે. જેમ કે પવન, ધરતીકંપ, આબોહવા પરિવર્તન અને ચંદ્રની સ્થિતિ. ડેમના જળાશયમાં 42 અબજ ટન પાણી છે, જેના કારણે પૃથ્વી ફરતી વખતે તેની ગતિ ગુમાવે છે.

માસમાં ફેરફારને કારણે એક દિવસનો સમય 0.06 માઇક્રોસેકન્ડનો વધારો થયો છે. મતલબ કે આ બંધને કારણે હવે દિવસો થોડા લાંબા થઈ ગયા છે. નાસાના જણાવ્યા અનુસાર, આ બંધના નિર્માણને કારણે ઉત્તર અને દક્ષિણ ધ્રુવ પણ પોતપોતાની જગ્યાએથી 2 સેમી ખસી ગયા છે, જ્યારે પૃથ્વી પણ અન્ય ધ્રુવો પર થોડી સપાટ થઈ ગઈ છે.