Year Ender 2024: ભારત-અમેરિકા સંબંધો કેવા રહ્યાં? ટ્રમ્પની વાપસીની શું અસર થશે?

અમદાવાદઃ 2024 ભારત-અમેરિકા સંબંધોના સંદર્ભમાં ઉતાર-ચઢાવથી ભરેલું રહ્યું છે. આ વર્ષ પહેલાં જ્યારે ભારતે નવી દિલ્હીમાં G-20 ખાતે યુએસ પ્રમુખ જો બાઇડનનું સ્વાગત કર્યું હતું, ત્યારે બાઇડને આ વર્ષે ક્વાડ સમિટમાં G-4માં PM મોદીનું સ્વાગત કર્યું હતું.

ભારત-અમેરિકા સંબંધોની દૃષ્ટિએ વર્ષ 2024 ખૂબ જ ખાસ રહ્યું. આ વર્ષે અમેરિકામાં પણ ઘણી નાટકીય ઘટનાઓ જોવા મળી હતી. અમેરિકામાં વર્ષ 2024માં રાષ્ટ્રપતિની ચૂંટણીની જાહેરાત કરવામાં આવી હતી. રિપબ્લિકન ઉમેદવાર ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પ સામે રાષ્ટ્રીય સ્તરે ટેલિવિઝન ચર્ચામાં નબળા પ્રદર્શન પછી રાષ્ટ્રપતિ જો બાઇડને પ્રમુખપદ છોડી દીધુ હતું. કડવાશ અને આક્ષેપો અને વળતા આક્ષેપોથી ભરેલા ચૂંટણી પ્રચાર દરમિયાન ટ્રમ્પ બે ઘાતક હુમલાઓમાંથી બચી ગયા હતા.

આખરે ઉપરાષ્ટ્રપતિ કમલા હેરિસને ડેમોક્રેટિક પાર્ટીએ ટ્રમ્પ સામે ઉમેદવાર બનાવ્યા હતા. પરંતુ 78 વર્ષના ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પે ભારતીય મૂળની કમલા હેરિસને ચૂંટણીમાં હરાવીને ઈતિહાસ રચ્યો હતો. 4 વર્ષના અંતરાલ પછી વ્હાઇટ હાઉસમાં તેમના પરત ફર્યાને ડેમોક્રેટિક પાર્ટી અને તેના લાખો સમર્થકોના સપનાને ચકનાચૂર કરી દીધા હતા, જેઓ દેશમાં પ્રથમ મહિલા રાષ્ટ્રપતિને જોવાની આશા રાખતા હતા.

2024ના અંતમાં ભારત-યુએસ સંબંધોમાં પડકાર
વર્ષ 2024ના અંતમાં બંને દેશો વચ્ચેના સંબંધોમાં ઘણા નવા પડકારો જોવા મળ્યા હતા. પરંતુ તેમ છતાં સંબંધો સ્થિર રહ્યા હતા. શીખ અલગતાવાદીની હત્યાના પ્રયાસ, ભારતીય અબજોપતિ ગૌતમ અદાણી સાથે સંબંધિત કેસ અને ભારતીય આયાત પર ઉચ્ચ ટેરિફ લાદવાની ટ્રમ્પની ધમકીને પગલે વર્ષનો અંત પણ પડકારજનક છે. વિશ્વની સૌથી જૂની લોકશાહીમાં ચૂંટણી પહેલા વિશ્વની સૌથી મોટી લોકશાહીમાં મતદારોએ ઐતિહાસિક ત્રીજી મુદત માટે વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીને મત આપ્યો હતો.

મોદી-ટ્રમ્પની મિત્રતાનો રંગ
મોદીએ તેમના’મિત્ર’ ટ્રમ્પને – અમેરિકી ઈતિહાસમાં રાષ્ટ્રપતિ તરીકે ચૂંટાયેલા સૌથી વૃદ્ધ વ્યક્તિ તરીકે ‘ઐતિહાસિક’ જીત પર અભિનંદન આપ્યા હતા અને કહ્યું કે, તેઓ ભારત-યુએસ એકંદર વૈશ્વિક અને વ્યૂહાત્મક ભાગીદારીને વધુ મજબૂત કરવા માટે ઉત્સુક છે. રાષ્ટ્રપતિ બાઇડન અને ટ્રમ્પ બંને સાથે મોદીના સંબંધો મજબૂત રહ્યા છે. મોદી અને બાઇડન બંનેએ તેમના દેશોમાં જૂન 2023 અને સપ્ટેમ્બર 2024 વચ્ચે એકબીજાના મહેમાન બન્યા હતા. આ મુલાકાતો દ્વિપક્ષીય સંબંધોની મજબૂત પ્રગતિને રેખાંકિત કરે છે. જૂન 2023માં બાઇડને વોશિંગ્ટનમાં મોદીની રાજ્ય મુલાકાતનું આયોજન કર્યું હતું અને પછી સપ્ટેમ્બરમાં યુએસ પ્રમુખ જી-20 સમિટ માટે નવી દિલ્હીની મુલાકાત લીધી હતી. બંને નેતાઓ જૂન 2024માં ઇટાલીમાં G-7 સમિટ દરમિયાન મળ્યા હતા.

ટ્રમ્પની જીત: 132 વર્ષ પછી પુનરાવર્તન
ગ્રોવર ક્લીવલેન્ડ પછી આવી સિદ્ધિ મેળવનારા ટ્રમ્પ અમેરિકાના બીજા રાષ્ટ્રપતિ બન્યા હતા, જે લગભગ 132 વર્ષ પહેલા રાષ્ટ્રપતિ પદ છોડ્યાના ચાર વર્ષ પછી આ પદ પર પાછા ફર્યા. તેમણે 132 વર્ષ પછી દેશના ઈતિહાસનું પુનરાવર્તન કર્યું. હવે એવા સમયે જ્યારે બાઇડન વ્હાઇટ હાઉસ છોડવાની તૈયારી કરી રહ્યા છે, એક અધિકારીએ કહ્યું કે, ભારત-યુએસ સંબંધો ‘ખૂબ જ મજબૂત સ્થિતિમાં’ છે અને નિરીક્ષકોને આશા છે કે, રાષ્ટ્રપતિ તરીકેના આગામી કાર્યકાળ દરમિયાન દ્વિપક્ષીય સંબંધો સુધરશે દ્વિપક્ષીય સમર્થન મેળવશે.

પીએમ મોદીએ ડેલવેરમાં ક્વાડ સમિટમાં હાજરી આપી હતી
G-7ના ત્રણ મહિના પછી PM મોદી ડેલવેરના વિલ્મિંગ્ટનમાં બાઇડનના ઘરે આયોજિત ક્વાડ નેતાઓની ચોથી સમિટ માટે યુએસ પહોંચ્યા હતા. સમિટની બાજુમાં દ્વિપક્ષીય બેઠક પછી બાઇડને કહ્યું કે, ‘ભારત સાથે અમેરિકાની ભાગીદારી ઇતિહાસમાં કોઈપણ સમય કરતાં વધુ મજબૂત, નજીકની અને વધુ ગતિશીલ છે. જો કે, સંબંધોમાં ઉતાર-ચઢાવ આવ્યા હતા.’ જ્યારે વર્ષ 2023માં બાઇડન પ્રશાસને ભારતીય નાગરિક નિખિલ ગુપ્તા પર અમેરિકન ધરતી પર શીખ અલગતાવાદી ગુરપતવંત સિંહ પન્નુની હત્યાના ષડયંત્રમાં સામેલ હોવાનો આરોપ મૂક્યો હતો. ઓક્ટોબર 2024માં ભૂતપૂર્વ ભારતીય સરકારી કર્મચારી વિકાસ યાદવ પર પણ યુએસ સત્તાવાળાઓએ આરોપ લગાવ્યો હતો. કથિત ષડયંત્રમાં સામેલ હોવાનો આ આરોપ છે.

ગૌતમ અદાણી કેસ:ભારત-યુએસ વચ્ચે તાણ
નવેમ્બરમાં યુએસ સિક્યોરિટીઝ એન્ડ એક્સચેન્જ કમિશને ઉદ્યોગપતિ ગૌતમ અદાણી અને તેમના ભત્રીજા સાગર અદાણી તેમજ એજ્યૂર પાવર ગ્લોબલ લિમિટેડના એક્ઝિક્યુટિવ સિરિલ કેબનેસ પર યુએસ $250 મિલિયનની લાંચ લેવાનો આરોપ મૂક્યો હતો. આ મામલે કાર્યવાહીમાં ન્યુ યોર્કના પૂર્વીય જિલ્લા માટે યુએસ એટર્ની ઓફિસે ગૌતમ અને સાગર અદાણી અને અન્યો સામે થયેલા કેસની વિગતો જાહેર કરી હતી. તેમાં વિનીત એસ.જૈન, રણજીત ગુપ્તા, રૂપેશ અગ્રવાલ, સિરિલ કેબનેસ, સૌરભ અગ્રવાલ અને દીપક મલ્હોત્રા પર પણ ફોજદારી આરોપ મૂકવામાં આવ્યો હતો. ભારતે કહ્યું કે, આ એક કાનૂની મામલો છે, જેમાં ખાનગી કંપનીઓ અને વ્યક્તિઓ અને યુએસ જસ્ટિસ ડિપાર્ટમેન્ટ સામેલ છે. આવા કેસમાં જે-તે પ્રકિયા અને કાયદાકીય પગલાંનું પાલન કરવામાં આવશે.