ક્રૂ મોડ્યુલ શું છે, ગગનયાન મિશનમાં તેનો શું ફાયદો થશે? ઈસરોએ તૈયારીઓ તેજ કરી

Gaganyaan Mission: ઈન્ડિયન સ્પેસ રિસર્ચ ઓર્ગેનાઈઝેશન (ISRO)એ તેના ગગનયાન મિશન માટે વધુ એક પગલું ભર્યું છે. ભારતીય અવકાશ એજન્સી ISROએ ગગનયાનના પ્રથમ માનવરહિત મિશન માટે ક્રૂ મોડ્યુલની તૈયારીને તેજ બનાવી દીધી છે. ISROએ ગગનયાન-G1 ક્રૂ મોડ્યુલમાં ક્રૂ મોડ્યુલ પ્રોપલ્શન સિસ્ટમ (CMPS) અને ક્રૂ મોડ્યુલ અપરાઈટીંગ સિસ્ટમ (CMUS)નું એકીકરણ પૂર્ણ કર્યું છે. સ્પેસ એજન્સી તેના ગગનયાન મિશનમાં અવકાશયાત્રીઓને મોકલવા માંગે છે. ઈસરોએ તેની તૈયારી અને ક્ષમતા ચકાસવા માટે ક્રૂ મોડ્યુલ તૈયાર કર્યું છે. ક્રૂ મોડ્યુલને વિક્રમ સારાભાઈ સ્પેસ સેન્ટરમાં ડિઝાઇન કરવામાં આવ્યું છે અને ફેબ્રુઆરીમાં તેનું પરીક્ષણ કરવામાં આવશે.

ઈસરોએ તેના ગગનયાન મિશન દ્વારા માનવોને અવકાશમાં લઈ જવાની યોજના બનાવી છે. આ જ કારણ છે કે પ્રારંભિક પ્રયોગ તરીકે માણસોની જગ્યાએ ડમી મોકલવામાં આવશે. મિશન સફળ થયા બાદ અવકાશયાત્રીઓને રવાના કરવામાં આવશે. ક્રૂ મોડ્યુલ પણ આ પ્રોજેક્ટનો એક ભાગ છે. આવી સ્થિતિમાં પ્રશ્ન એ છે કે ક્રૂ મોડ્યુલ શું છે, તે અંતરિક્ષમાં શું કરશે?

ક્રૂ મોડ્યુલ શું છે?
તે શું છે અને કેવી રીતે કામ કરશે તેનો જવાબ ભારતીય સ્પેસ એજન્સી ઈસરોએ આપ્યો છે. ISROનું કહેવું છે કે, ક્રૂ મોડ્યુલમાં ગગનયાન મિશન દરમિયાન અવકાશયાત્રીઓને પૃથ્વી જેવા દબાણયુક્ત વાતાવરણમાં રાખવામાં આવશે. ગગનયાન મિશનના ઘણા તબક્કા છે, જેમાં ક્રૂ મોડ્યુલને અવકાશમાં મોકલવું એ પણ એક મહત્વપૂર્ણ તબક્કો છે. ક્રૂ મોડ્યુલ ટેસ્ટમાં સફળ થયો છે. ક્રૂ મોડ્યુલનું કદ અને વજન ગગનયાન ક્રૂ મોડ્યુલ જેટલું જ રાખવામાં આવ્યું હતું.

જો સાદી ભાષામાં સમજીએ તો ક્રૂ મોડ્યુલ બરાબર એ જ માળખું છે જેમાં ગગનયાન મિશનના અવકાશયાત્રીઓ ભ્રમણકક્ષામાં જશે અને પરત ફરશે. આ કારણે જ ક્રૂ મોડ્યુલને એ રીતે જ ડિઝાઇન કરવામાં આવ્યું છે જે રીતે અવકાશયાત્રીઓ તેમના વાસ્તવિક મિશન ગગનયાનમાં અનુભવે છે. ગગનયાન અવકાશયાનનું ક્રૂ મોડ્યુલ અવકાશયાત્રીઓને ભ્રમણકક્ષામાં લઈ જશે અને તેમને સુરક્ષિત રીતે પાછા ફરશે. પૃથ્વી પર રહેતી વખતે જે રીતે અવકાશયાત્રીઓ અનુભવે છે તે જ દબાણ તેમાં જાળવી રાખવામાં આવ્યું છે.

ISRO has completed the integration of the Crew Module Propulsion System (CMPS) and the Crew Module Uprighting System (CMUS) into the Gaganyaan-G1 Crew Module!! 🔥

The CMPS is the Crew Module (CM)'s attitude control system and will be responsible for maintaining orientation of… pic.twitter.com/oDvXYUrOjv

— ISRO Spaceflight (@ISROSpaceflight) January 23, 2025

આ કેવી રીતે કામ કરશે?
ક્રૂ મોડ્યુલમાં સ્થાપિત પ્રતિક્રિયા નિયંત્રણ સિસ્ટમનું કામ તેને નિયંત્રિત કરવાનું છે. આ ઉપરાંત તેમાં અપરાઈટીંગ સિસ્ટમ પણ લગાવવામાં આવી છે. આ સિસ્ટમ તપાસ કરશે કે ક્રૂ મોડ્યુલ પાણીમાં ઉતર્યા પછી સીધા અને સ્થિર રહે છે. તેમાં પેરાશૂટ આધારિત સિસ્ટમ લગાવવામાં આવી છે જે પાણીમાં ઉતરતા પહેલા અવકાશયાનની ગતિને ધીમી કરી દે છે.

ગગનયાન મિશનનો ઉદ્દેશ્ય અવકાશયાત્રીઓને પૃથ્વીથી 400 કિલોમીટર સુધી અવકાશમાં મુસાફરી કરવા મોકલવાનો છે. આ મિશન માટે અવકાશયાત્રીઓની પસંદગી કરવાનું કામ ભારતીય વાયુસેનાને આપવામાં આવ્યું છે. ગગનયાન મિશનના પ્રોજેક્ટ માટે 10 હજાર કરોડ રૂપિયાનું બજેટ બહાર પાડવામાં આવ્યું છે. એવું કહેવામાં આવે છે કે આ મિશન માટે એરફોર્સના કેટલાક કર્મચારીઓની પસંદગી કરવામાં આવી છે, જેમને બેંગલુરુના ISRO કેન્દ્રમાં અવકાશયાત્રીઓ તરીકે તાલીમ આપવામાં આવી રહી છે.